احمد خرم: فرودگاه امام هنوز نیمه‌کاره است/ بیست میلیارد دلار درآمد از دست دادیم

زهرا علی اکبری– این روزها انتقاد رستم قاسمی از وضعیت فرودگاه امام خمینی(ره) بار دیگر ماجرای احداث این فرودگاه را در افکار عمومی زنده کرده است. فرودگاه امام خمینی(ره) هرچند سال ۱۳۴۶ کلید خورد اما فاز اول این فرودگاه در سال ۱۳۸۳ به پایان رسید و ماجرای انعقاد قرارداد برای توسعه فاز دوم با مقاومت جدی بخش‌های مهمی از حاکمیت روبرو شد.

این مخالفت‌ها البته در مراسم افتتاح فرودگاه امام خمینی(ره) در سال ۱۳۸۳ و در زمان تصدی وزارت راه و ترابری از سوی احمد خرم نیز نمود داشت که به بسته شدن فرودگاه و عدم صدور مجوز برای نشستن هواپیما منجر شد. احمد خرم روایت تازه‌ای از ساخت این فرودگاه را در گفتگو با . خبرانلاین ارائه کرده است.

وی می‌گوید فرودگاه امام خمینی(ره) که قرار بود ایران را به هاب منطقه بدل کند، تحت تاثیر مخالفت‌های سیاسی و …در موعد مقرر تکمیل نشد و این فرصت نصیب امارات متحده عربی شد.

مشروح مصاحبه با احمد خرم در این خصوص پیش روست.

بیشتر بخوانید:

موسویان: آلمان‌ها حاضر بودند دو ساله فرودگاه امام را بسازند/ دردناک است که معرف سرمایه‌گذار باشی و مجازات شوی!

واقعا استاندارد فرودگاه امام خمینی(ره) شبیه یک روستاست؟

آقای رستم قاسمی اخیرا انتقادی به فرودگاه امام داشته و گفته‌اند که وقتی وارد این فرودگاه می‌شوند، حس می‌کنند از شهر وارد روستا می‌شوند. ماجرای توسعه فرودگاه امام، همچنان ماجرایی مبهم و مهم برای اقتصاد و سیاست ایران است. در این میان بازخوانی مقاومت عجیب برای جذب سرمایه‌گذار خارجی می‌تواند دلایل این توسعه نیافتگی را روشن کند. چقدر این انتقاد را وارد می‌دانید؟

مساله همان بازخوانی مقاومت برابر سرمایه‌گذار خارجی است. من خودم برای حضور سرمایه‌گذاری خارجی، یعنی شرکت تاو اعلام آمادگی کردم. این شرکت سرمایه‌گذاری خارجی مهمی بود که تجربه ساخت فرودگاهی در استاندارد فرودگاه فرانکفورت را داشت. فرودگاه آتاتورک را می‌گویم. اما مجلس هفتم شورای اسلامی و دیگران با این طرح مخالفت کردند.

آقای روحانی، رییس جمهوری پیشین در سال ۱۳۹۷ در سخنرانی اعلام کرده که سرمایه‌گذار خارجی حاضر بود فرودگاه امام خمینی(ره) را در دو سال توسعه دهد اما وزیری که آن دوره راس کار بود به این بهانه که اگر مسافر خارجی بیاید، حجاب رعایت نمی‌شود، با این موضوع مخالف بود، از این ماجرا خبر دارید؟

چیزهایی شنیده بودم. من از ماجراهایی خبر دارم که در دوره خودم رخ داد و تلاشی که برای وارد کردن سرمایه‌گذار خارجی به ایران، برای توسعه فرودگاه کردم.

تجربه شما در این مورد چه می‌گوید؟ معتقدید که مخالفت‌ها بابت مسائل مرتبط با حجاب و … بود یا عوامل اقتصادی در این مخالفت‌ها دخیل بودند؟

من معتقدم بخش مهمی از مخالفت‌ها به عوامل اقتصادی برمی‌گشت. حالا که اقای رستم قاسمی از این فرودگاه انتقاد دارد من هم فرصت را غنیمت می‌دانم از ایشان که سال‌ها در مسئولیت داشتند، گله کنم.

من واقعا لازم می‌دانم ماجرای یک سرمایه‌گذاری دیگر را هم شرح دهم تا روشن شود چه ضربات مهلکی به اقتصاد مملکت وارد شده است. نمونه این اتفاق در خط لوله صلح افتاد. خط لوله صلح قرار بود از پارس جنوبی به ایرانشهر برود و از ایرانشهر به پاکستان برسد. این پروژه در بخش پارس جنوبی تا ایرانشهر به مناقصه بین‌المللی رفت. یک پیمانکار خارجی با یک میلیارد و چهارصد میلیون دلار برنده این مناقصه شد. پس از آن فشار وارد کرد که چرا این پروژه را به خارجی‌ها می‌دهید و ما می‌توانیم با یک میلیارد و سیصد میلیون دلار در ۱۰ ماه، این کار را انجام دهیم. آقای قاسمی کامل در جریان این پروژه هستند. وزارت نفت بالاخره تحت فشار این پروژه را به داخلی‌ها داد. اول اینکه هزینه اجرای این پروژه بیش از چهار میلیارد دلار شد و دوم اینکه به جای ده ماه، چهار سال زمان، صرف اتمام آن شد.در این شرایط قزاقستان و ترکمنستان به دنبال این بودند که گازشان را به پاکستان برسانند و با منافع ما بازی کنند و در نهایت خط انتقال از وقتی آماده شد که آسیای میانه گاز خود را به پاکستان و هند رساند. یک پروژه دیگر هم خط آهن ایستگاه تهران – تبریز بود. قرار بود این خط آهن را به زیر زمین ببرند این درحالی است که به دلیل آلودگی کسی خط لوله را قبل از برقی شدن به زیر زمین نمی‌برد و خط لوله دیزلی باید روی زمین باشد. آنها براورد اولیه دادند که ۱۸ میلیارد تومان بود. اما مدام این براورد افزایش یافت تا جایی که در روز افتتاح اعلام کردند بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان هزینه شده است.

این افتتاح چه سالی بود؟

سال ۸۴ و ۸۵ بود.

ماجرای توسعه فرودگاه امام(ره) هم شباهت به همین پروژه هایی که شرح دادید، داشت؟

برای روشن شدن انچه بر این فرودگاه رفته باید یک توضیح کوچک بدهم. عملیات ساخت این فرودگاه از اواسط دهه چهل شمسی آغاز شد، این فرودگاه پانصد نفر پرسنل را در همین دوره زمانی گزینش کرد اما وقتی فرودگاه به بهره‌برداری رسید، تمامی این پانصد نفر بازنشست شده بودند. همین موضوع نشان می‌دهدفاصله زمانی ایده اولیه و طراحی تا بهره‌برداری چقدر طولانی بوده است.

پس از پایان جنگ و در سال‌های پایانی دهه شصت، بار دیگر مساله ساخت این فرودگاه مطرح شد. بعد از اینکه تصمیم دوباره برای ساخت این فرودگاه اتخاذ شد، مناقصه‌ای برگزار کردند و شرکت ADP که شرکتی فرانسوی است برای طراحی فرودگاه برنده شد و مقرر شد این فرودگاه برای ۴۵ تا ۵۰ میلیون مسافر ساخته شود، در این زمان شرکتی داخلی به عنوان پیمانکار برنده پروژه شد و کار آغاز گردید.

چندی بعد رییس بنیاد مستضعفان و جانبازان وقت تصمیم گرفت بنیاد را وارد ساخت این فرودگاه کند و از اینجا بهانه‌جویی‌ها آغاز شد. مساله آفریدند و برخورد کردند تا اینکه یکی دو سال بعد از آغاز پروژه و در حالی که کار با کیفیت خوبی هم پیش می‌رفت بالاخره آن شرکت خصوصی را خلع ید کردند و کار ساخت فرودگاه به بنیاد مستضعفان و جانبازان واگذار شد. خاطرم هست که وقتی کار را شروع کردند، طلب آن شرکت را نداده بودند.

بالاخره کار توسط شرکت‌های تحت پوشش بنیاد مستضعفان و جانبازان پیش می‌رفت تا اینکه من سال ۱۳۸۰ وارد وزارت راه و ترابری شدم.

من معتقد بودم این پروژه به همراه سه –چهار پروژه دیگر به آبروی نظام تبدیل شده بودند،همان زمان راهی بازدید از این فرودگاه شدم. به مدیر پروژه فرودگاه گفتم چقدر بودجه برای اتمام این پروژه لازم داری؟گفت: هفت میلیارد تومان به همراه سه ماه فرصت. بعد از چهار ساعت بازدید از بخش‌های مختلف به او گفتم چقدر بودجه برای اتمام این پروژه لازم داری؟مکتوب کن. وی هفت میلیارد تومان را مکتوب کرد. به او گفتم بهتر است بنویسی ۱۵۰میلیارد تومان بودجه به همراه سه سال فرصت. البته حرف من به ایشان برخورد اما واقعیت این بود که ما ۱۵۰میلیارد تومان بودجه از آن به بعد تا افتتاح فاز یک پرداخت کردیم و دو سال زمان صرف شد تا فاز اول فرودگاه امام خمینی(ره) به بهره برداری برسد.

کیفیت ساخت این فرودگاه، همان زمان محل مناقشه بود؟

از ابتدا می‌دانستم پیمانکارانی چون بنیاد مستضعفان و …نمی‌توانند فرودگاهی در استانداردهای اروپایی که هیچ، در استاندارد آسیایی بسازند. متاسفانه استانداردهای مد نظر در این پروژه رعایت نشد و تنها کاری که از دست من برآمد این بود که در دوره مسئولیت خودم تلاش کردم تاسیساتی مانند نور و صوت و تجهیزات مکانیکی و برق و … از بهترین کمپانی‌ها تامین شود. یادم هست همان زمان در بازدید از سرویس بهداشتی فرودگاه دیدم که از کاشی درجه دو استفاده کرده بودند،عصبی شدم و به آن فرد گفتم تو حاضری درخانه خودت از این کاشی استفاده کنی که اینجا چنین کاری کردی؟

جالب است بدانید بودجه احداث فرودگاه امام خمینی(ره) در آن دوره زمانی هفت میلیارد تومان در سال بود. یعنی با احتساب قیمت ثابت، اگر تلاش ویژه در دولت اصلاحات انجام نمی‌شد و روند تخصیص بودجه تغییر نمی‌کرد، بیست سال تا بیست و دو سال از سال ۱۳۸۰ طول می‌کشید تا این فرودگاه به بهره ‌برداری برسد.

مخالفت با ورود شرکت تاو نیز ناشی از این بود که می‌خواستند خودشان پروژه توسعه فرودگاه را بگیرند؟

بنیاد مستضعفان می‌خواست پروژه فازهای دو، سه و چهار فرودگاه امام(ره) را نیز در اختیار بگیرد از این رو مقاومت برابر سرمایه‌گذاری خارجی در اینجا شکل گرفت و هزینه‌های سنگینی را برای کشور به بار آورد.

یادم هست همان زمان که وزیر بودم به همراه آقای عارف بازدیدی از ترکیه داشتیم. من آقای عارف را به ترمینال آتاتورک بردم. ترمینالی که شرکتی ترکیه‌ای- اتریشی تاو ساخته بود و استاندارد بالایی در حد فرودگاه فرانکفورت داشت. ایشان نیز دید و مذاکره ما با شرکت تاو آغاز شد.

باید اشاره کنم فاز یک فرودگاه امام خمینی(ره) توسط بنیاد با بودجه‌ای در محدوده ۱۷۹ میلیون دلار ساخته شد. شرکت تاو برای توسعه فاز دو رقمی پیشنهادی مهمی داشت. این شرکت قرار بود دو ساله فاز دو فرودگاه امام را با قیمت ۹۶ میلیون دلار احداث کند که آن ماجراهای عجیب و غریبی پیش آمد.

موضوعات امنیتی و اینکه این شرکت اسراییلی است، آن روزها در فضای سیاسی ایران مطرح بود.

بله مطرح بود. می‌گفتند این شرکت وابسته به موساد است و اسراییلی. من به وزیر اطلاعات وقت نامه نوشتم و گفتم می‌گویند این شرکت اسراییلی است،شما اعلام نظر کنید.ایشان مصاحبه کردند و گفتند اتفاقا این شرکت نزدیک به حزب مسلمان ترکیه است اما خوب من شنیده بودم که در قبل از این هم برای سرمایه‌گذار قبلی مسائل حجاب و این ها را پیش کشیده بودند. البته این مسائل مطرح بود اما خود من هم بارها توضیح دادم که این ها جای طرح ندارد. شما هر مقرراتی بگذارید سرمایه‌گذار خارجی ملزم به تبعیت است اما متاسفانه نشد که نشد. حالا آقای قاسمی معترض هستند که چرا این فرودگاه کیفیت ندارد؟ اتفاقا ما باید از ایشان ناراحت باشیم. سئوال من از آقای قاسمی این است که چرا بعد از دولت اصلاحات که کشور دست خودتان بود، پیش قدم نشدید و فرودگاه را نساختید و فاز دو و سه و چهار را توسعه ندادید؟ اصلا چرا راه دور برویم. بفرمایید در همین یک سال و اندی که وزیر راه و شهرسازی هستید، چقدر خرج تعمیر و نگهداری این فرودگاه کرده‌اید.بیایید گزارش بدهید و بگویید هزینه تعمیر و نگهداری درهمین دوره زمانی چقدر بوده است،بعد درباره ناراحتی‌تان از کیفیت حرف بزنید. من مطلع هستم که هزینه نکردید. اصلا مساله شما نبوده. یک هو در عبور از فرودگاه به این نتیجه رسیده‌اید؟

شما کسی هستید که با جامعه مهندسی کشور آن برخورد عجیب را داشتید، حالا از بی‌کیفیتی یک سازه حرف می‌زنید؟ شما سیصد نفر از بهترین اعضای جامعه مهندسی را برای انتخابات نظام مهندسی رد صلاحیت کردید و تلفن من را به عنوان رییس این سازمان جواب ندادید. بعد سرپرست برای سازمان تعیین کردید اما باید بدانید با بداخلاقی نمی‌شود کشور را توسعه داد.

ظرفیت پیش‌بینی شده برای فرودگاه امام خمینی(ره) چقدر بود؟

۴۵ تا ۵۰ میلیون مسافر اما حالا ظرفیتش ۵ تا شش میلیون مسافر است.

به این ترتیب ما با هدف اولیه فاصله عجیب وغریب داریم.

باید هم داشته باشیم. این فرودگاه نیمه کاره است. فقط فاز یک آن به بهره‌برداری رسیده است. کسانی که در مسند کار بودند، پروژه را تکه تکه و بی‌هدف به برخی شرکت‌ها سپردند و در حقیقت اصلا فاز دو را واگذار نکردند. اگر آن اتفاقات نمی‌افتاد و فاز دو فرودگاه به موقع ظرف همان دو تا سه سال به بهره‌برداری می‌رسید، می‌دانید چه کسی ضرر می‌کرد؟ متاسفانه سه سال پس از آن ماجرا و فرار سرمایه‌گذار خارجی از فرودگاه امام، فرودگاه امارات به بهره‌برداری رسید و به هاب منطقه تبدیل شد.

از کلمه فرار سرمایه‌گذار استفاده می‌کنید؟

حقیقت دارد. اغراق نمی‌کنم. شرکت تاو هفده میلیون دلار تجهیزات آورده بود. پس از آن ماجرا، همه تجهیزات را در فرودگاه گذاشتند و رفتند. هر چند بعدا به دادگاه شکایت کردند و سه برابر پولی که برای خرید تجهیزات داده بودند را از ما گرفتند اما خوب فاز دو، سه و چهار هیچ‌گاه ساخته نشد.

قرار بود توسعه فاز دو اول سال ۸۳ آغاز شود و پایان سال ۸۴ به بهره برداری برسد. می‌خواستیم قرارداد توسعه فاز سه و چهار را هم سال ۸۳ ببندیم تا در سال ۱۳۸۶ فرودگاه به توسعه کامل برسد. متاسفانه این اتفاق نیفتاد. الان با بیست میلیارد دلار هم نمی‌توانید این فرودگاه را توسعه بدهید. همه چیز عوض شد. فرودگاه امام نیمه کاره ماند و صراحتا بگویم حداقل سالی یک میلیارد دلار درآمد از دست ما رفت. حالا حساب کنید از سال ۱۳۸۶ تا حالا چقدر درآمد را از دست دادیم. بین پانزده تا بیست میلیارد دلار.

البته بعد از این‌ تاریخ تحریم ایران تشدید شد و شاید همین تشدید تحریم‌ها مانع از آن می شد که فرودگاه بتواند در جایگاه پیش‌بینی شده و هاب منطقه قرار گیرد.

شک نکنید اگر فرودگاه به بهره‌برداری می‌رسید، تحریم ایران سخت می‌شد. منافع سرمایه‌گذار خارجی مانع این می‌شد که بتوانند ما را تحریم کنند. اصلا تضمین برجام گره زدن منافع ایران به سرمایه‌گذاران خارجی بود اما نشد و گذشت.

۲۲۳۲۲۳