کلاه فرهنگی!

ریحانه اسکندری: بزرگترین تورنمنت فوتبالی جهان که در هر دوره میلیون ها تماشاگر و میلیارد ها بیننده تلوزیونی دارد، با یک هماهنگی منطقی بین مسئولان فرهنگی و ورزشی یک کشور می تواند به یک موقعیت ایده آل برای رشد و گسترش فرهنگ ها در سطح جهانی تبدیل شود. کشور ها از لحظه ای که مجوز حضور در جام جهانی را می گیرند فارغ از تلاش های ورزشی، طی هم اندیشی با مدیران فرهنگی به دنبال استفاده صددرصدی از این مهمانی بزرگ فوتبالی هستند. از شناساندن هنر های دستی، تا مهمانی، کنفرانس و خواندن سرود های حماسی، هیچ یک از حاضرین در جام جهانی از این فرصت استثنایی به راحتی عبور نمی کنند و بودجه های قابل توجهی را به این مسئله اختصاص می دهند. کشور ما در هر پنج دوره حضور خود در جام جهانی، رویکرد های فرهنگی مختلف و متفاوتی را در برنامه خود قرار داده است. از اولین حضور در سال ۱۹۷۸ تا جام جهانی ۲۰۲۲ قطر، البته که قطعا نتایج حاصل شده و خروجی جلسات و مصوبه های فرهنگی برای تاثیرات فرهنگی ایران در جام جهانی هرگز به آن شکل رویایی که در حرف بوده به عمل نرسیده!

در جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل،و طبق ادعای رسانه ها در آن زمان ۸ میلیارد تومان بودجه به کار های فرهنگی تعلق گرفت و کفاشیان مسئول مدیریت این بودجه شد.فدراسیون فوتبال، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت ورزش و جوانان مراسمی را برای رونمایی از دست ساخته های هنرمندان ایرانی برگزار کردند و بنا بر این بود که آن آثار و هنرمندانشان راهی برزیل شوند. حضور ۳۲ تیم در برزیل و هجوم گسترده تماشاگران فوتبال به محل برگزاری رقابت‌های جام‌جهانی بهترین فرصت برای معرفی فرهنگ و تاریخ ایران بود.

مانند همیشه برنامه‌های فرهنگی شامل اجرای موسیقی زنده و برگزاری کنسرت توسط خواننده‌های مجاز داخلی، گردهمایی ایرانی‌ها در قالب مراسم‌های شبانه، نمایش صنایع دستی و مسائلی از این دست شد،برگزاری گردهمایی بزرگ «شکوه خلیج فارس» با حضور شمار بسیاری از ایرانی‌های حاضر در برزیل مهم‌ترین برنامه فرهنگی بود که قرار شد با این بودجه هشت میلیاردی تأمین شود. این بودجه هم به راحتی می توانست سبب اتفاقات بسیار مهمی شود، اما… می توان گفت بازتاب کارهای فرهنگی انجام شده قابل قبول نبود.

زمانی که حضور ایران در جام جهانی ۲۰۱۸ قطعی شد، برنامه ریزی و جلسات فرهنگی هم آغاز شد و فدراسیون فوتبال مکلف به برنامه ریزی های فرهنگی شد. این تکلیف را شورای عالی فرهنگی متشکل از نمایندگان وزارتخانه های ورزش و جوانان، فرهنگ و ارشاد اسلامی، اطلاعات، امور خارجه، کشور و نماینده شورای عالی فضای مجازی، آستان قدس رضوی، شهرداری، کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و فدراسیون فوتبال تصویب کردند.
نشست شورای عالی فرهنگی هم به ریاست مهدی تاج رئیس وقت فدراسیون فوتبال تشکیل شد و بر اساس مصوبه فرهنگی، فدراسیون فوتبال موظف شد در طول مدت برگزاری مسابقات فوتبال جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه برخی برنامه های فرهنگی را اجرا کند.
برنامه ریزی برای تشکیل خانه فرهنگ فوتبال ایران در شهرهایی که تیم کشورمان با حریفان خود در جام جهانی ۲۰۱۸ مصاف می دهد، برگزاری شب ایران با حضور میهمانان ایرانی و سایر تیم های شرکت کننده با مشارکت فدراسیون فوتبال، سازمان ایرانگردی و جهانگردی و سفارت جمهوری اسلامی ایران در روسیه از جمله این برنامه های فرهنگی بود که یک سال پیش از آغاز جام جهانی روسیه به تصویب رسید.
همچنین تدوین و انتشار کتاب نفیس حماسه صعود به سه زبان فارسی، روسی و انگلیسی با محتوای شناسایی جاذبه های گردشگری ایران اسلامی از دیگر برنامه های فرهنگی بود که فدراسیون فوتبال موظف به انجام آن شد. قطعا چندین میلیارد برای انجام این کار ها به فدراسیون فوتبال تعلق گرفته است اما این که تا چه اندازه خروجی کار رضایت بخش و ثمربخش بوده است مفصل و جداگانه جای بحث دارد.

رقم بودجه فرهنگی از جام جهانی ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ زمین تا آسمان تفاوت کرد، البته که با توجه به شرایط اقتصادی کشور دور از ذهن نبود و حتی کاملا طبیعی بود. فروردین سال جاری بود که مدیرکل دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری با اشاره به برگزاری جام جهانی ۲۰۲۲ قطر، از بودجه ۲۰ میلیاردی برای معرفی جاذبه‌های ایران در جام جهانی قطر و حل مشکلات صدر ویزا و افزایش پروازهای ایران و قطر به منظور جذب تماشاچیان بازی‌های جام جهانی خبر داد.

مدیرکل دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، لیلا اژدری با اشاره به آنکه از سال ۱۳۹۹ برنامه‌ریزی‌ها و جلسات لازم برای حضور در جام جهانی قطر درحال برگزاری است به ایلنا گفت: «با نهادها و دستگاه‌های تاثیرگذار، جلسات متعدد برگزار کردیم. بعد از اکسپوی دبی، جام جهانی قطر بهترین فرصت برای معرفی ایران است. با برنامه کمپین تبلیغاتی وارد موضوع شدیم تا در عین معرفی جاذبه‌های ایران، بتوانیم در بازه زمانی دو ماهه برگزاری جام جهانی ۲۰۲۲، گردشگر جذب کنیم.»

او در مورد شرایط تماشاگران و معرفی آثار ایرانی در قطر گفت: «کارهای انجام شده تا حدودی نتیجه داده است و ستاد مرکزی حضور در جام جهانی قطر در دفتر معاون اول رییس جمهور تشکیل شده است. جام جهانی قطر چند موضوع برای ایران به همراه دارد. نخست حضور تیم ملی ایران در این جام جهانی است که به فدراسیون فوتبال و وزارت ورزش ارتباط دارد. بحث دوم، اعزام تماشاگران است که مستلزم تشکیل کارگروه مشترک بین وزارت گردشگری، وزارت ورزش، وزارت امور خارجه و فدراسیون فوتبال است تا با توجه به تجربیات جام جهانی برزیل و جام جهانی روسیه، بتوانیم بهترین تمهیدات را برای اعزام تماشاچیان بیاندیشیم. بحث سوم، حضور کالاها و صادرات کالاهای ایرانی و صنایع دستی است که توسط سازمان توسعه تجارت محقق می‌شود. بحث بعدی، کمپین تبلیغاتی ایران است که اگر بودجه‌های لازم برای آن به موقع بدست‌مان برسد، شاهد تبلیغات گسترده از جاذبه‌های گردشگری ایران در فضاهایی خواهد بود که امکان تبلیغ در آن وجود دارد.»

او در مورد بودجه ۲۰ میلیاردی گفت « از آنجا که فیفا اختیار ورزشگاه‌ها و زمین‌های بازی را برای انجام هر نوع تبلیغات در اختیار دارد و اسپانسرها نیز از قبل مشخص شده‌اند، از این رو امکان معرفی و تبلیغ جاذبه‌های گردشگری ایران در بخش محیطی زمین‌های بازی وجود ندارد اما در فم زون‌ها و مراکز تجاری، ایرلاین‌ها و… امکان تبلیغ وجود دارد. اگر بودجه و پول‌های پیش‌بینی شده به موقع به دست ما برسد خواهیم توانست برنامه تبلیغاتی‌اما را اجرایی کنیم. برای این مهم درحدود ۲۰ میلیارد بودجه در نظر گرفته‌ایم.احتمال دارد اعزام راهنمایان گردشگری را همانطور که در اکسپو دبی شاهد بودیم، برای جام جهانی قطر ۲۰۲۲ نیز داشته باشیم اما از آنجا که هنوز نمی‌دانیم چه فضاهایی در اختیار داریم، این تصمیمات در حد احتمالات است.»

لیلا اژدری مدیرکل دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری درپاسخ به این سئوال که معاونت گردشگری چه برنامه‌ریزی برای جذب آن دسته از تماشاچیان جام جهانی که در فاصله زمانی برگزاری بازی تیم‌های محبوبشان درصدد سفر و گشت و گذار و دیدن جاذبه‌های گردشگری مناطق نزدیک به قطر برخواهند آمد و ایران نیز می‌تواند یکی از این مقاصد برای این گردشگران باشد، دارد، گفت: «جذب گردشگر و تماشاچیان این بازی‌ها در ستاد مربوطه مطرح شده است. در این میان شرکت‌ها و تورآوران ایرانی با دو مشکل عمده روبه رو بودند که یکی از آن‌ها صدور ویزا و دیگری فعال شدن خطوط پروازی بیشتر بود. سعی کردیم این دو مشکل را با افزایش تعداد پروازهای ایران و قطر که احتمالا به ۷۲ پرواز در هفته خواهد رسید، حل کنیم. همچنین موفق شدیم بحث ویزای رایگان، ویزای با تخفیف و حتا لغو دو ماهه ویزا را با مسئولان وزارت امور خارجه مطرح کنیم. اگر قوانین بودجه اجازه دهد، این اتفاق خواهد افتاد و مشوقی خواهد شد که تماشاچیان بازی‌های فوتبال جام جهانی قطر، از ایران هم بازدید کنند ضمن آنکه بازدید از مناطق آزاد کشورمان، ویزا لازم ندارد. مناطق آزاد کیش و قشم می‌توانند مقاصد تماشاچیان جام جهانی قطر باشند.»

حالا به نظر ۲۰ میلیارد تومان در اختیار فدراسیون فوتبال قرار گرفته و این برنامه هایی است که برای استفاده درست از آن مدنظر است.باید دید چند درصد از چیزی که مسئولان ورزشی و فرهنگی متصور شده اند اتفاق می افتد. نزدیکی قطر به ایران و دست بازتر مسئولین برای معرفی آثار ایرانی و مسائل فرهنگی به میهمانان جام جهانی، چیزی است که توقع هارا بالاتر می برد. در دنیای امروز و در شرایطی که صنعت توریسم و گردشگری به یک صنعت رقابتی و پر سود در جهان تبدیل شده و با توجه به پتانسیل و جاذبه‌های ایران برای گردشگران خارجی، باید از کوچک‌ترین فرصت از جمله بازی‌های جام جهانی برای رونق این صنعت در کشورمان استفاده کرد. مخصوصا که پس از بعد از شیوه ویروس کرونا این صنعت در ایران با رکود مواجه شده و نیاز به یک شک جدی دارد اما تا به امروز تنها سهم ایران از جام جهانی،نصب ماکت جام قهرمانی در میدان بزرگ پایتخت بوده است و بس.

جستجوها در فضای مجازی هم ما را به جایی نرساند که صرف این همه بودجه در ادوار مختلف در نهایت چه ویژگی فرهنگی را به کشور ما اضافه کرده است و باعث شده تا کدام ویژگی ایران در رویدادهای اینچنینی برجسته شود.هزینه هایی که اگر با دقت بیشتری برای آن برنامه ریزی شود قطعا تاثیرات چشمگیرتری خواهد داشت نه اینکه تولید چند پیراهن،پرچم کاغذی و پخش سرود در غرفه های جام جهانی را به رخ بکشیم و از آن به عنوان کار فرهنگی در مهمترین رویداد ورزشی جهان حرف بزنیم.

این اتفاق در حالی است که تماس ما با غلامحسین زمان آبادی مشاور فرهنگی وزارت ورزش و جوانان به اینجا رسید که:«قرار است ما در این باره اظهار نظری نداشته باشیم و همه اطلاعات در این زمینه را خود آقای اصولی بدهند.»تماس های خبرنگار ماجرانیوز با احسان اصولی هم بی جواب ماند و …

انتظار می رود که این بار،فدراسیون فوتبال فهرستی شفاف از کارهای فرهنگی که قرار است در جام جهانی انجام بدهند را منتشر کند تا اذهان به این سمت نروند که مثل همیشه تولید چند کلاه، تی شرت و پیراهن را اسمش را بگذارند کار فرهنگی.

بیشتر بخوانید:

۲۵۱۲۵۴