زومرها؛ پاشنه آشیل آموزش و پرورش سنتی

حوادث اخیر در مدارس و مراکز آموزشی نشان از عمق نارضایتی دو ضلع اصلی آموزش و پرورش، یعنی معلمان و دانش‌آموزان از ناکارآمدی وضعیت فعلی دستگاه تعلیم و تربیت کشور دارد. اگر ساده از کنار این معضل عبور کنیم نتایج غیرقابل جبرانی خواهد داشت.

 

جستارگشایی

ماجرانیوز – رضا قاسم‌پور: ماه پیش وزیر آموزش و پرورش در اجلاسیه ای در مشهد با شعار رتبه بندی معلمان مطالبه گرِ حاضر در گردهمایی (معترض به سقوط آزاد معیشتی و هبوط منزلتی)، هو شده و مجبور به ترک جلسه گردید.

هفته پیش مشاور مدیر کل آموزش و پرورش استان البرز و هیات همراه توسط دانش‌آموزان مدرسه دولتی دخترانه صدر هو شده و به بیرون از مدرسه هدایت شدند.

این دو حادثه ظاهرا ساده را می توانیم با تجاهل یک اتفاق نامیده و ساده از کنارش عبور کنیم. ولی این دو اتفاق نشان از عمق نارضایتی دو ضلع اصلی آموزش و پرورش (دانش‌آموزان و معلمان) از ناکارآمدی و پلشتی وضعیت فعلی دستگاه تعلیم و تربیت رهای ماست.

اگر متولدین قبل از انقلاب را X و متولدین ۵۷ تا نیمه هفتاد را Y بنامیم. آنگاه متولدین نیمه هفتاد تا نود Z خواهند بود‌. به باور “مهدی تدین/ جامعه شناس” نسل Z (زومرها_ نسل سوم انقلاب) “گسل نسلِ شناختی” هستند و به گفته نشریه “صبح صادق” یکی از بزرگترین تهدیدات امنیتی سیاسی در نسل Z نهفته است و البته این روزها شاهد بیدار شدن گسل “سنت و مدرنیته” و نزاع زومرها با هنجارها و ارزش های جامعه سنتی و آموزش و پرورش ایدئولوژیک جاری هستیم.

ویژگی های نسل Z 

زومرها حاوی ویژگی های منحصر به فردی در جامعه پذیری، روانشناختی، سلطه پذیری، پرسشگری، آزادمنشی، عقاید سیاسی و … هستند.

  • نسل Z شهروند جهانی و البته متأثر از شرایط بومی است. اگر فجازی (فضای مجازی) در دنیای ما به دنیا آمد، زومرها محصول دنیای پر رمز و راز فجازی و گوشی هوشمند و اندروید و آی او اس هستند؛ در یک کلام: زومرها فرزندان دهکده جهانی بوده و توان بالاتری در حل مسائل پیچیده امروز دارند.
  • زومرها عزت نفس بالایی داشته و از خواهش و التماس و کتک خوردن در مدرسه و خانواده به دور بوده اند و کمتر تحقیر شده اند. نسل Z واحدهای مستقلی هستند و در برابر اقتدار خانواده و مدرسه و جامعه مقاومت و واکنش نشان داده و به جای مقلد صرف بودن به شدت پرسشگر و مطالبه گرانِ قهاری هستند.
  • زومرها فرزندان شبکه‌های اجتماعی هستند و قابلیت ارتباط گیری و همبستگی بالایی دارند و به الگوریتم های اجتماعی پیچیده تری مجهزند. نسل Z عموماً در خانواده‌های تک فرزند زندگی می کنند و حریم خصوصی و استقلال شخصیتی و کنجکاوی بالایی دارند و بهره مندی از تربیت جنسی و بهره گیری از ارتباطات فجازی باعث شرم زدایی گسترده ای در آنها شده است.
  • مهدی تدین معتقد است که: “این ویژگی ها باعث می‌شود توجه آن‌ها زودتر به جامعه معطوف شود، زیرا داشته‌های فردی‌شان زودتر تأمین شده و در نقطۀ مناسبی از هرم مازلو ایستاده‌اند. این وضعیت وقتی با سطح بسیار بالای استقلال‌ و تمرکز بر وجوه روحی و شخصیتی همراه می‌شود، باعث می‌شود زومرها خیلی زود سیاسی شوند. یک عامل بسیار مهم‌تر هم این است که این نسل کم‌ترین سلطه‌پذیری را دارد. آنها خیلی زود با هر نوع اقتداری درگیر می‌شود و بسیار کمتر تمایل به اطاعت دارند. فرمانبری برای آنها امری بدیهی نیست و کمتر از همۀ انسان‌های پیش از خود سلطه‌پذیرند. در این میان بازنده کسی است که در برابر این نسلِ تا بن‌ِدندان «هوشمند» مانند نئاندرتال‌ها رفتار کند.”

 

حرف آخر

سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در آذر سال ۱۳۹۰ رونمایی شد این سند مدعی است که تا سال ۱۴۰۴ آموزش و پرورش را به دستگاه تعلیم و تربیت ممتاز منطقه مبدل خواهد ساخت. طراحان و خالقان سند مدعی اند سند محصول کار شبانه روزی بیش از ۵۰۰ نفر صاحب نظر با هزاران ساعت کار بر روی ابر چالش های آموزش و پرورش و شناسایی چالش ها (فرصت ها و تهدیدات) می باشد. کمتر از سه سال دیگر پایان کار سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است؛ جا دارد صاحب نظران به میزان موفقیت دولتها در اجرای این سند پرداخته و خروجی دستگاه تعلیم و تربیت بر مدار سند را کارشناسانه، منصفانه و واقع بینانه ارزیابی کرده و صادقانه به ذی‌نفعان آموزش و پرورش اعلام نمایند.

صاحب نظرانِ مستقل معتقدند: تنظیم سند تحول بنیادین بوروکراتیک و دولت زده بوده و دموکراتیک نیست. این سند بیشتر ماورایی، مشوش، پارادوکسیکال، مبهم و کلی‌گویی بوده و ذی نفعان نقشی در تهیه و تنظیم آن نداشته و در یک کلام این سند قابلیت اجرایی ندارد.
آیا زمان آن نرسیده است که تصمیم‌گیران کلان با تفکر انتقادی، تصمیمی عاجل، غیر شعاری و عملیاتی درباره ابر چالش های اصلی آموزش و پرورش (عدالت بر باد رفته آموزشی، در اولویت نبودن آموزش و پرورش و به روزرسانی مستمر دستگاه تعلیم و تربیت و… ) اتخاذ کنند؟