تاریخچه فیلم‌های مستند در ایران

اسلام‌زاده، کارشناس و مستندساز با حضور در  شانزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» در برنامه «سینما فرهنگ» درباره سینمای مستند ایران گفت: عنوانی که به نام سینما وریته می‌شناسیم، تقریباً از همان تولد سینما تا امروز با سینما همراه بوده است. در سینمای ایران هم از همان ورود سینماتو‌گراف شاهد فیلم‌های مستند بودیم. 

اسلام‌زاده ادامه داد: فیلم‌های مستند در ابتدا درباره دربار قاجار بود و از دهه ۲۰ شاهد ساخت فیلم‌های مستند در سینمای ایران هستیم. سینمای مستند نه‌تن‌ها در ایران بلکه در جهان سینمایی تعریف شده که قرار است حقایق و تصاویر پنهان مانده از سینمای رایج را به ما نشان دهد. معمولاً این سینما مخاطب اقتصادی ندارد مگر در موارد استثناء که یکسری فیلم‌های خاص ساخته می‌شود و آن فیلم‌ها جریان‌های سیاسی، فضا‌های اقتصادی و موضوعات پنهان در جامعه را به تصویر می‌کشد.

این مستندساز با بیان اینکه سینمای مستند ما از بدنه و سینمای عمومی خیلی موفق است، افزود: آثاری که در این مدت ۶۰، ۷۰ سال در سینمای مستند ساخته شد، یک سر و گردن بالاتر سینمای دیگر است. در این سال‌ها با سیاست‌گذاری‌هایی که انجام شد و راه‌اندازی شبکه مستند در تلویزیون ایران باعث شد نگاه به سینمای مستند جدی‌تر شود. 

به گفته اسلام‌زاده، قبلاً مستندسازان برای فضا‌هایی که در ذهنشان بود، فیلم می‌ساختند و این فیلم‌ها هم در سطح جهان خوب دیده می‌شد. مستندسازانی که فضا‌های طبیعی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را به تصویر می‌کشیدند و ساخت مستند‌های پرتره درباره شخصیت‌های برجسته سیاسی، فرهنگی و اجتماعی را به عهده داشتند، نگاه عموم را به سینمای مستند تغییر دادند. این تغییر را باید مدیون پیشکسوتان سینمای مستند بود. 

وی با اشاره به اینکه سینمای مستند جایگزین سینما‌های دیگر نیست، افزود: به عنوان مثال، ما از سینمای انیمیشن، فیلم کوتاه، سینمای مستند و فیلم سینمایی بلند صحبت می‌کنیم، سینمای مستند هم یک گونه سینمایی است و شما نمی‌توانید بگویید که من فیلم مستند می‌سازم تا از طریق فیلم مستند وارد سینمای بلند شوم. یا فیلم کوتاه می‌سازم تا وارد سینمای بلند شوم. در همه کشور‌هایی که صاحب سینما هستند، این گونه‌ها تعریف شده و سینماگران مختص آن رشته فعالیت می‌کنند. جشنواره‌های متعددی هم در دنیا برای فیلم‌های مستند، فیلم کوتاه و … ساخته می‌شود.

مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی سازمان امور سینمایی، جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» را آذرماه هر سال در شهر تهران برگزار می‌کند. 

بازنمایی تاریخ و فرهنگ جامعه‌ی ایرانی- اسلامی، صیانت از هویت ملی مبتنی بر انگاره‌های دینی و ایرانی، تقویت سینمای مستند خلاق ایران، بیان سینمای مستند و توسعه‌ی پایدار، آشنایی ‎فیلمسازان کشور با تحولات نوین سینمای مستند جهان، توجه به اهمیت اقتصاد سینمای مستند با تأکید بر رفع موانع تولید، توزیع و نمایش این آثار در عرصه‌های داخلی و خارجی، از اصول و اهداف این جشنواره است.

اولین دوره جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» در سال ۱۳۸۶ برگزار شد و همه‌ی این ساله این جشنواره به مهمترین رویداد سینمای مستند ایران بدل شده است. 

مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی و سازمان امور سینمایی و سمعی بصری شانزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» را از ۲۰ الی ۲۵ آذرماه ۱۴۰۱ به صورت حضوری و همچنین نمایش برخط (آنلاین) به شکل رقابتی برگزار می‌کند. 

«سینما فرهنگ» از گروه ادب و هنر رادیو فرهنگ از ساعت ۱۷:۱۵ الی ۱۸:۳۰ از سینما پردیس ملت با گویندگی نگین خواجه نصیر و تهیه کنندگی رضا غیور روی موج اف ام ردیف ۱۰۶ مگاهرتز از رادیو فرهنگ پخش می‌شود.